مراقبت از دندان‌های کودکان از همان دوران نوزادی تا نوجوانی اهمیت زیادی دارد. دندان‌های سالم به کودکان کمک می‌کنند که به درستی غذا بخورند، با اعتماد به نفس لبخند بزنند و از مشکلات دندانی در آینده جلوگیری کنند. اگرچه دندان‌های شیری به مرور جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند، ولی حفظ سلامت آن‌ها از ابتدای رشد دندان‌ها تا زمان رویش دندان‌های دائمی بسیار ضروری است. در این مقاله به مهم‌ترین نکات و توصیه‌ها برای مراقبت از دندان‌های کودکان می‌پردازیم.
۱. شروع مراقبت‌های دهانی از نوزادی
اولین گام برای حفظ سلامت دندان‌های کودکان از همان دوران نوزادی آغاز می‌شود. حتی پیش از رویش اولین دندان‌ها، تمیز کردن لثه‌های نوزاد اهمیت دارد. با استفاده از یک دستمال مرطوب یا گاز استریل، لثه‌های کودک را به آرامی تمیز کنید. این کار باعث حذف باکتری‌ها می‌شود و به دندان‌هایی که به زودی در حال رشد هستند، کمک می‌کند.
۲. رویش اولین دندان‌ها
اولین دندان‌های شیری معمولاً در سن ۶ تا ۱۲ ماهگی ظاهر می‌شوند. زمانی که اولین دندان‌ها رویش پیدا کردند، می‌توانید از یک مسواک مخصوص کودکان با سر کوچک و موهای نرم استفاده کنید. ابتدا فقط با آب و سپس با مقدار بسیار کمی از خمیردندان مخصوص کودکان (حاوی فلوراید) دندان‌ها را مسواک بزنید. مقدار خمیردندان نباید بیشتر از یک دانه برنج باشد.
نکات مهم:
- برای کودکان زیر ۳ سال، از مقدار بسیار کمی خمیردندان استفاده کنید.
- تا زمانی که کودک بتواند به درستی آب را در دهانش بچرخاند و تف کند، نیازی به خمیردندان نیست.
- مسواک زدن را دو بار در روز انجام دهید، یک بار صبح و یک بار قبل از خواب.
۳. اهمیت رژیم غذایی مناسب
تغذیه نقش حیاتی در سلامت دندان‌های کودکان ایفا می‌کند. غذاها و نوشیدنی‌های پر از قند می‌توانند به سرعت باعث پوسیدگی دندان‌ها شوند. کودکان معمولاً به مصرف شیرینی‌ها علاقه دارند، ولی والدین باید مراقب باشند تا مصرف قندها و مواد غذایی شیرین محدود شود. به جای آن‌ها، مواد غذایی مفید برای دندان‌ها مانند لبنیات (شیر، ماست، پنیر)، سبزیجات و میوه‌های تازه را به کودکان معرفی کنید.
نکات تغذیه‌ای مهم:
- از مصرف نوشیدنی‌های شیرین مانند آب‌میوه‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار جلوگیری کنید.
- به کودکان نوشیدن آب را بعد از هر وعده غذایی یا میان‌وعده پیشنهاد کنید تا باقیمانده مواد غذایی از روی دندان‌ها شسته شود.
- وعده‌های غذایی متعادل و حاوی کلسیم و ویتامین D به رشد دندان‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کنند.
۴. اهمیت فلوراید در محافظت از دندان‌ها
فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که نقش بسیار مهمی در محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی دارد. در بسیاری از کشورها، آب شهری به فلوراید غنی شده است. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کودکان آن‌ها به میزان کافی فلوراید دریافت می‌کنند، چه از طریق آب آشامیدنی و چه از طریق خمیردندان‌های حاوی فلوراید. استفاده از دهانشویه‌های حاوی فلوراید نیز می‌تواند به محافظت بیشتر از دندان‌ها کمک کند، ولی باید طبق توصیه دندانپزشک انجام شود.
نکته:
- اطمینان حاصل کنید که کودکان شما خمیردندان حاوی فلوراید مصرف می‌کنند، اما از بلعیدن خمیردندان توسط کودکان جلوگیری کنید. مصرف زیاد فلوراید می‌تواند منجر به فلوروزیس دندان شود که باعث تغییر رنگ دائمی دندان‌ها می‌شود.
۵. جلوگیری از عادات مضر دهانی
برخی از کودکان عادات دهانی مانند مکیدن انگشت یا استفاده طولانی‌مدت از پستانک دارند که می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد دندان‌ها و فک آن‌ها بگذارد. این عادات ممکن است باعث ناهنجاری‌های فکی، تغییر در جهت رشد دندان‌ها و ایجاد مشکلات در بایت (چیدمان دندان‌ها) شوند.
توصیه‌ها:
- سعی کنید استفاده از پستانک را تا سن ۲ سالگی محدود کنید.
- اگر کودک شما عادت به مکیدن انگشت دارد، با دندانپزشک یا پزشک کودک مشورت کنید تا روش‌هایی برای ترک این عادت به شما ارائه دهند.
چه کسانی باید اینله و انله دندان را انجام دهند؟
همانطور که گفته شد افراد بعد از مراجعه به پزشک، گذراندن مراحل چکاپ و مطلع شدن از وضعیت دندان طبق تشخیص دندانپزشک اگر دندان دچار آسیب عمیقی مثل پوسیدگی و یا شکستگی باشد، با مواد پر کننده‌ای مثل آمالگام و یا کامپوزیت دندان قابل ترمیم نمی باشد. زیرا این مواد نمی توانند فشار وارد شده به دندان را تحمل کنند وترمیم مستقیم با این نوع پرکننده برای پوسیدگی عمیق برای دندان‌ها پر خطر به حساب می آید. در این حالت دندانپزشک از روش اینله و انله استفاده می‌کند. به همین ترتیب کسانی که دچار پوسیدگی شدید دندان شده و نمی‌توانند با پر کردن ساده، آسیب دندان را جبران کنند باید با دستور پزشک از روش اینله و انله استفاده کنند. در نتیجه پزشک تشخیص می‌دهد که چه کسانی نیاز به استفاده از متود اینله و انله دندان داشته و این روش با تایید پزشک انجام می‌شود.
انله دندان چیست؟
انله نیز یکی دیگر از روش‌های ترمیم دندان می باشد، اما به صورت وسیع تر و عمیق تر. دندان دارای 4 برآمدگی است که انله همه برامدگی دندان را می پوشاند. به دلیل پوشش زیاد انله به آن روکش تکه‌ای نیز می‌گویند، اما نکته قابل توجه که باید بدانید این است که انله همان روکش دندان نمی باشد و این دو از تفاوت‌های مشهودی برخوردار می‌باشند. روکش دندان تمام آن را در بر می‌گیرد اما انله سطح روی دندان را ترمیم می‌کند. همچنین رنگ مواد انله همانند اینله شبیه به رنگ دندان ساخته شده می‌شود. در نتیجه این روش در زیبا سازی دندان نیز ایفای نقش می‌کند.
۶. اولین ویزیت دندانپزشکی
اولین ویزیت دندانپزشکی کودک باید حداکثر تا یک سالگی یا زمانی که اولین دندان‌های شیری ظاهر می‌شوند، انجام شود. این ویزیت‌ها به دندانپزشک اجازه می‌دهند تا سلامت دندان‌ها و لثه‌های کودک را ارزیابی کرده و مشکلات احتمالی را در مراحل اولیه تشخیص دهد. همچنین، این مراجعات می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با محیط دندانپزشکی آشنا شوند و از ترس و اضطراب‌های بعدی جلوگیری کنند.
نکات برای والدین:
- اولین ملاقات دندانپزشکی را به عنوان تجربه‌ای مثبت به کودک معرفی کنید.
- برای کودک توضیح دهید که دندانپزشک به دندان‌های او نگاه می‌کند تا مطمئن شود همه چیز خوب است.
- از جملات منفی یا ایجاد اضطراب در مورد ویزیت دندانپزشکی پرهیز کنید.
۷. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم
همانطور که کودکان بزرگتر می‌شوند و تعداد دندان‌های آن‌ها بیشتر می‌شود، اهمیت استفاده از نخ دندان نیز افزایش پیدا می‌کند. زمانی که دندان‌های دائمی شروع به رویش می‌کنند، بین آن‌ها فضاهای کوچکی ایجاد می‌شود که با مسواک به راحتی تمیز نمی‌شوند. استفاده از نخ دندان به حذف پلاک و مواد غذایی بین دندان‌ها کمک می‌کند و از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند.
نکات:
- کودکان بالای ۳ سال می‌توانند از خمیردندان حاوی فلوراید به اندازه یک نخود استفاده کنند.
- استفاده از نخ دندان حداقل یک بار در روز ضروری است، به خصوص قبل از خواب.
- تا زمانی که کودک بتواند خودش به طور مستقل و صحیح از نخ دندان استفاده کند، والدین باید به او کمک کنند.
۸. جایگزینی دندان‌های شیری با دندان‌های دائمی
دندان‌های شیری کودکان معمولاً از سن ۶ تا ۱۲ سالگی شروع به افتادن می‌کنند و جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند. این دوره برای رشد دندان‌های سالم و قوی اهمیت زیادی دارد. والدین باید مراقب رشد صحیح دندان‌ها باشند و در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری، مانند ناصافی یا بهم‌ریختگی دندان‌ها، به دندانپزشک مراجعه کنند.
نکته:
- معاینات منظم دندانپزشکی به دندانپزشک این امکان را می‌دهد تا از رویش درست دندان‌های دائمی اطمینان حاصل کند و در صورت نیاز به اقدامات اصلاحی مانند ارتودنسی، بهترین زمان را تشخیص دهد.
۹. جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها
پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دندانی در کودکان است که می‌تواند دردناک و هزینه‌بر باشد. استفاده منظم از مسواک و نخ دندان، رژیم غذایی مناسب و محدود کردن مصرف شیرینی‌ها، کلیدهای اصلی جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها هستند. در برخی موارد، دندانپزشکان ممکن است از سیلانت‌های دندانی استفاده کنند که یک لایه نازک پلاستیکی است که روی سطوح جونده دندان‌های پشتی قرار می‌گیرد تا از پوسیدگی جلوگیری کند.
توصیه‌ها:
- از دندانپزشک در مورد استفاده از سیلانت‌های دندانی برای کودک خود سوال کنید. این روش برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های مولر (دندان‌های پشتی) بسیار مؤثر است.
- مصرف میان‌وعده‌های سالم مانند میوه‌ها و سبزیجات به جای شیرینی‌ها و شکلات‌ها را به کودک تشویق کنید.
۱۰. آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مراقبت از دندان‌های کودکان، آموزش صحیح بهداشت دهان و دندان به آن‌هاست. کودکان باید بیاموزند که چرا مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برای سلامت آن‌ها مهم است و چگونه این کارها را به درستی انجام دهند. والدین می‌توانند با تبدیل مسواک زدن به یک فعالیت سرگرم‌کننده و تشویق کودک به مراقبت از دندان
