آشنایی با جراحی دندان عقل: همه آنچه که باید بدانید
دندان عقل، آخرین دندان‌های آسیایی بزرگ در هر دو طرف فک بالا و پایین است که معمولاً در سنین 17 تا 25 سالگی رشد می‌کنند. جراحی دندان عقل یکی از شایع‌ترین جراحی‌های دهانی است که معمولاً برای حذف دندان‌هایی که به‌طور کامل یا جزئی رشد نکرده‌اند، انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی جزئیات کامل جراحی دندان عقل، علت‌های نیاز به این جراحی، فرایند قبل و بعد از عمل، و نکات مهم در مراقبت‌های پس از جراحی می‌پردازیم.
1. دندان عقل چیست؟
دندان‌های عقل، سومین و آخرین دندان‌های آسیاب بزرگ هستند که در انتهای ردیف دندان‌ها قرار دارند. معمولاً هر فرد چهار دندان عقل دارد؛ دو عدد در فک بالا و دو عدد در فک پایین. این دندان‌ها در گذشته به عنوان ابزاری برای جویدن غذاهای سخت و خام مانند ریشه‌ها و گیاهان کاربرد داشتند، اما با تغییرات در رژیم غذایی انسان، کارکرد آن‌ها کاهش یافته است.
2. چرا جراحی دندان عقل انجام می‌شود؟
دلایل متعددی وجود دارد که افراد ممکن است نیاز به جراحی برای خارج کردن دندان عقل داشته باشند. برخی از این دلایل عبارتند از:
2.1. عدم فضای کافی در فک
یکی از شایع‌ترین دلایل کشیدن دندان عقل، نبود فضای کافی در فک برای رشد این دندان‌ها است. زمانی که دندان‌های عقل به‌درستی در فک جا نمی‌شوند، ممکن است به صورت نهفته یا نیمه‌نهفته باقی بمانند و فشار زیادی به دندان‌های مجاور وارد کنند.
2.2. دندان عقل نهفته
دندان عقل نهفته به دندانی گفته می‌شود که به طور کامل از لثه خارج نشده یا به دلیل زاویه‌ی رشد نادرست در زیر لثه گیر کرده است. این دندان‌ها می‌توانند باعث درد، التهاب، و حتی عفونت شوند. همچنین، در صورت رشد نادرست، ممکن است باعث آسیب به دندان‌های مجاور یا ساختارهای فکی شوند.
2.3. پوسیدگی یا عفونت
دندان‌های عقل به دلیل موقعیت دشوار در انتهای دهان، بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند. تمیز کردن دقیق این دندان‌ها با مسواک و نخ دندان دشوارتر است، و اگر دندان عقل پوسیده یا عفونی شود، کشیدن آن می‌تواند بهترین راه‌حل باشد.
2.4. بیماری‌های لثه
وجود دندان‌های عقل نهفته یا نیمه‌نهفته می‌تواند باعث بروز بیماری‌های لثه شود. لثه‌هایی که دندان عقل را می‌پوشانند، می‌توانند منبع تجمع باکتری و ایجاد التهاب و عفونت باشند.
3. آمادگی برای جراحی دندان عقل
جراحی دندان عقل نیاز به آمادگی خاصی دارد تا بهترین نتیجه حاصل شود. برخی از مراحل و توصیه‌ها پیش از جراحی عبارتند از:
3.1. مشاوره با دندانپزشک یا جراح دهان
در اولین قدم، دندانپزشک یا جراح دهان و فک وضعیت دندان‌های عقل را بررسی می‌کند. این ارزیابی شامل معاینه فیزیکی و تهیه عکس رادیوگرافی پانورامیک از فک است. این عکس به پزشک کمک می‌کند تا موقعیت دندان عقل و ارتباط آن با ساختارهای اطراف مانند عصب‌های فک و سینوس‌ها را ببیند.
3.2. مصرف داروهای لازم
در برخی موارد، پزشک ممکن است پیش از جراحی داروهای آنتی‌بیوتیک یا ضدالتهاب تجویز کند. این داروها به کاهش خطر عفونت و التهاب پس از جراحی کمک می‌کنند.
3.3. توصیه‌های غذایی و بهداشتی
پیش از جراحی، به شما توصیه می‌شود که از خوردن و آشامیدن برای حداقل 8 ساعت خودداری کنید. همچنین، بهتر است روز قبل از عمل مواد غذایی سبک و مغذی مصرف کنید.
4. فرایند جراحی دندان عقل
جراحی دندان عقل بسته به پیچیدگی وضعیت دندان و جایگاه آن می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. معمولاً جراحی دندان عقل تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، اما در مواردی که بیمار به آرام‌بخش یا بیهوشی نیاز دارد، ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود.
4.1. مراحل جراحی
بی‌حسی: ابتدا ناحیه‌ی جراحی با بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌شود تا بیمار در طول جراحی دردی احساس نکند. اگر نیاز به آرام‌بخش باشد، از داروهای تزریقی یا گازی برای این منظور استفاده می‌شود.
ایجاد برش: جراح دهان یک برش کوچک در لثه ایجاد می‌کند تا به دندان عقل دسترسی پیدا کند. اگر دندان عقل در استخوان فک گیر کرده باشد، ممکن است بخشی از استخوان اطراف دندان برداشته شود.
خارج کردن دندان: بسته به وضعیت دندان، جراح ممکن است آن را به تکه‌های کوچکتر تقسیم کرده و سپس هر قطعه را جداگانه خارج کند. این روش به کاهش آسیب به بافت‌های اطراف و تسهیل روند جراحی کمک می‌کند.
بخیه: پس از خارج کردن دندان، محل برش بسته می‌شود و در بیشتر موارد از بخیه‌های جذبی استفاده می‌شود که نیازی به کشیدن ندارند.
4.2. مدت زمان جراحی
مدت زمان جراحی دندان عقل به پیچیدگی وضعیت دندان و تعداد دندان‌هایی که باید کشیده شوند بستگی دارد. معمولاً این جراحی بین 45 دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد.
5. مراقبت‌های پس از جراحی
مراقبت‌های پس از جراحی نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عفونت و عوارض دارند. برخی از مهم‌ترین نکات مراقبتی عبارتند از:
5.1. کنترل خونریزی
پس از جراحی، خونریزی مختصری از محل جراحی طبیعی است. برای کنترل خونریزی، یک تکه گاز استریل روی ناحیه قرار داده می‌شود و بیمار باید آن را به مدت 30 تا 45 دقیقه با فشار نگه دارد. اگر خونریزی ادامه داشت، می‌توان از یک کیسه چای مرطوب استفاده کرد؛ تانن موجود در چای به لخته‌شدن خون کمک می‌کند.
5.2. مدیریت درد و تورم
پس از جراحی دندان عقل، درد و تورم طبیعی است. پزشک ممکن است داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز کند. استفاده از کیسه یخ بر روی ناحیه جراحی نیز می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. باید توجه داشت که تورم معمولاً در 48 ساعت اول پس از جراحی به اوج خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد.
5.3. رعایت بهداشت دهان
در روز اول پس از جراحی، شستشوی دهان با آب‌نمک گرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب گرم) به تمیز نگه‌داشتن ناحیه جراحی و کاهش احتمال عفونت کمک می‌کند. بهتر است مسواک زدن نواحی اطراف جراحی تا زمانی که بهبودی کامل حاصل شود با دقت بیشتری انجام شود تا از آسیب به بخیه‌ها جلوگیری شود.
5.4. مصرف غذاهای نرم
پس از جراحی، بیمار باید از مصرف غذاهای سخت و جویدنی خودداری کند. غذاهای نرم مانند سوپ، پوره، ماست و آب‌میوه‌ها توصیه می‌شوند. همچنین باید از نوشیدنی‌های داغ، نی و مصرف مواد غذایی که ممکن است به ناحیه جراحی آسیب برساند، اجتناب کرد.
5.5. اجتناب از فعالیت‌های شدید
بیمار باید از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین یا ورزش برای چند روز پس از جراحی خودداری کند، زیرا این فعالیت‌ها ممکن است باعث افزایش خونریزی یا تورم شوند.
6. عوارض احتمالی جراحی دندان عقل
اگرچه جراحی دندان عقل به طور کلی ایمن است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است عوارضی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:
6.1. عفونت
در برخی موارد، محل جراحی ممکن است عفونی شود. علائم عفونت شامل درد شدید، تب، تورم بیش از حد و ترشحات چرکی از محل جراحی است. در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کرد.
6.2. آسیب به عصب
یکی از عوارض نادر جراحی دندان عقل، آسیب به عصب‌های نزدیک به دندان است که ممکن است باعث بی‌حسی موقت یا دائمی در لب‌ها، زبان یا چانه شود. این عارضه بیشتر در جراحی دندان‌های عقل فک پایین رخ می‌دهد.
